“Temyiz” Yargıtay’a intikal eden davalar
Temyiz, bir mahkemede görülen davanın sonucunda alınan kararda usulsüzlük ya da anayasaya aykırı durum şüphesi olduğunda, üst mahkeme olan Yargıtay’a davanın değerlendirilmesi için taşınması işlemine denilmektedir.
Yargıtay’a aktarılan bir davanın istinaf mahkemesinde alınan bozma kararı dışında bütün maddeleri hakimler tarafından yeniden incelenir. Eğer şüphelenildiği gibi mahkemenin vermiş olduğu sonuç kararında hukuka aykırı bir durum görülürse kararın bozulması yönünde Yüksek Mahkeme’den yeni karar verilir. Temyiz, hukuk sistemimizdeki kanunlara göre vatandaşlara sunulan anayasal bir haktır.
Temyiz Mahkemesi
Temyiz mahkemesi, yerel bir mahkemede görülen davanın ardından sonuç kararı ile ilgili olarak temyize gidilmesinden sonra dava dosyasının taşındığı Yüksek Mahkeme’dir. Temyize gitmek kavramı, kabaca bir mahkemede verilen kararın yanlış olduğu iddia eder.
Anayasaya aykırı durum şüphesiyle gerçekleştirilen eylemdir. Temyiz başvurusu, temyiz mahkemesine yapılan bir işlemdir. Temyiz başvurusu, mahkeme kararının bildirildiği davalı veya davacı kişinin temyiz dilekçesi ile yetkili mahkemeye yaptığı başvurudur.
Bu başvurular, temyiz dilekçesiyle birlikte kararın alındığı mahkemeye ya da istinaf mahkemesine yapılmaktadır. İstinaf mahkemeleri hukuk sistemimizde bölge adliye mahkemesi olarak da bilinmektedir. Temyiz dilekçesinde, neden temyize gidildiğine dair talep sebepleri madde şeklinde açıklanmalıdır.
Bunun yanı sıra halihazırda cezaevinde tutuklu veya hükümlü olarak bulunan bir sanığın temyiz sürecindeki işleri, bulunduğu cezaevi müdürlüğüne temyiz dilekçesi verdikten sonra başlatılmaktadır. Dolayısıyla bu durumda olan hükümlüler için temyiz başvurusu yapılacak yer cezaevi müdürlüğü olmalıdır.
Temyiz Kudreti
Temyiz kudreti, Türk Medeni Kanunu’nda belirtilen fiil ehliyetine sahip olan kimsenin kendi kararlarıyla hak edinip, borç altına girebilme durumuyla yakından ilişkilidir. TMK 9. madde de kişi, kendi fiilleriyle yükümlülük altına girebilmesi fiil ehliyetine bağlanmıştır.
Aynı kanunun 10. maddesinde ise fiil ehliyetinin ilk koşulu olarak ayırtım gücü ile eşit olmak kabul edilmiştir. Dolayısıyla ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan bir reşit kişinin fiili ehliyeti bulunmaktadır. Bu maddelerde yer alan hükümlerin ışığı altında olaylara bakıldığında bir vatandaşın fiili ehliyetinin tespit edilmesinin şahıs ve mamelek hukuku bakımından doğurduğu sonuçlar oldukça önemlidir.
Bu koşullar altında olan kişiler için temyiz kudretinin yokluğundan söz etmek mümkündür. Temyiz kudretinin yokluğu, kişinin yaşının küçük olması, akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk gibi biyolojik ve bilinç – irade gibi konulara bağlı olmaktadır. Ayırt etme gücünün nispi bir kavram olması sebebiyle temyiz kudretinin belirlenmesi akıl hastalığı veya akıl zayıflığı bilirkişi raporuyla incelenebilmektedir.
Temyiz Süresi
Temyiz başvurusu süresi, hukuk sistemimizde belirli bir kurala göre gerçekleştirilmektedir. Diğer hukuki işlemlerde olduğu gibi yerel mahkemede görülen bir davada hakimin vermiş olduğu sonuç kararına itiraz ederek temyize gidilmesi söz konusuysa zamanaşımı süresine dikkat edilmesi önemlidir.
Temyiz süresi, istinaf mahkemesi tarafından verilen kararın tefhim ya da tebliğ işlemlerinden sonra 7 gün olarak belirlenmiştir. Mahkeme kararının alındığı gün bu süreye dahil edilmemektedir. Eğer temyiz işlemlerinin ve başvuru süresinin son günü resmi tatil gününe denk geliyorsa, bu durumda temyiz işlemleri bir sonraki iş gününe ertelenip bu günde de yapılabilmektedir.
Temyiz başvurusunda bulunan taraflar, mahkeme günü mahkeme salonunda yapılan duruşmada yer almamışsa, verilen sonuç kararı taraflara posta yoluyla tebliğ edilmektedir.
Davalı ve davacıya yapılan tebliğ işleminden sonra, vatandaşlara anayasal hak olarak sunulan temyiz hakkını kullanmak isteyen kişiler, tebliğ işleminden itibaren temyiz süresinin başladığını göz önünde bulundurmalıdır. Mahkeme kararının bu şekilde tebliğ edildiği durumlarda postanın tebliğinden sonra temyiz süresi resmen başlamış olmaktadır.
Kanun Yararına Temyiz
Kanun yararına temyiz kararı, Adalet Bakanlığı’nın yetkisi altındadır. Fakat yargılama sırasında karar ya da hükme cumhuriyet savcısı, sanık, hakim, mahkeme, şikayetçi ya da davaya müdahil olarak katılan kişiler de kanun yararına bozma kanun yolunun kullanılması için Adalet Bakanlığı’na temyiz başvurusunda bulunabilir.