Uygulamada, ceza ve ağır ceza davalarında yoğun deneyim ve bilgi birikimi edinmiş avukatlar kamuoyunda “ceza avukatı” olarak anılır.
Ceza avukatı, soruşturma (savcılık/kolluk) ve kovuşturma (mahkeme) evrelerinde, şüpheli–sanık ya da mağdur–katılan tarafın haklarını koruyan, savunma ve temsil görevini üstlenen kişidir.
Ceza Hukuku
Ceza hukuku; suç ve yaptırımlar (hapis, adlî para cezası, güvenlik tedbirleri vb.) ile ilgilenen kamu hukuku dalıdır.
- Genel Ceza Hukuku: Suçun maddî/manevî unsurları, kusurluluk (kast, taksir, olası kast), hukuka uygunluk nedenleri, cezada artırım/indirim nedenleri.
- Özel Ceza Hukuku: Kanunlarda tipik olarak tanımlanan suçlar (ör. hırsızlık, yağma, dolandırıcılık, uyuşturucu ticareti, bilişim suçları, devlet güvenliğine karşı suçlar vb.) ve bunların yaptırımları.
Hangi Mahkeme Hangi Davaya Bakar?
Sulh Ceza Hâkimliği
Soruşturma aşamasında hâkim kararı gereken işlemler: tutuklama, adlî kontrol, arama, el koyma, gözaltına itiraz, KYOK’a itiraz vb.
Asliye Ceza Mahkemesi
10 yıl ve altı hapis öngörülen pek çok suç: kasten/taksirle yaralama, tehdit, hakaret, cinsel taciz, hırsızlık, özel hayatın gizliliğini ihlâl, mala zarar verme, güveni kötüye kullanma, iftira, yalan tanıklık vb.
Ağır Ceza Mahkemesi
- Ağırlaştırılmış müebbet, müebbet veya 10 yıldan fazla hapis cezası öngörülen suçlar (ör. adam öldürme, nitelikli dolandırıcılık, yağma, irtikâp, uyuşturucu ticareti).
- TCK’nın Devletin güvenliğine karşı, Anayasal düzene karşı, Millî savunmaya karşı, Devlet sırlarına karşı ve casusluk suçları.
- 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlar.
Ceza Davalarında Süreç (Özet Yol Haritası)
1) Soruşturma
- Şikâyet/ihbar savcılığa veya kolluğa ulaşır.
- Adlî kolluk delilleri toplar, olay yeri incelemesi yapar; savcı süreci yönetir.
- Müdafi yardımı her aşamada alınabilir; bazı hallerde zorunlu müdafilik vardır (aşağıda).
- Savcı iddianame düzenler ve görevli mahkemeye gönderir.
- Gizlilik esastır. (Soruşturmanın gizliliğinin ihlâli ayrıca suçtur.)
2) Kovuşturma (Yargılama)
- İddianamenin kabulü ile başlar; mahkeme tensip düzenler ve duruşma günü verir.
- Yargılama; delillerin tartışılması, tarafların dinlenmesi, gerekçeli hükümle sonuçlanır.
- Bazı suçlarda seri muhakeme (m. 250) ve basit yargılama (m. 251) usulleri uygulanabilir.
3) Kanun Yolları
- İstinaf: Hükmün tebliğ/tefhiminden itibaren 7 gün.
- Temyiz: Bölge Adliye Mahkemesi kararının tebliğinden itibaren 15 gün.
Bu süreler hak düşürücüdür; kaçırılması hükmün kesinleşmesi sonucunu doğurur.
4) HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması)
- 2 yıl ve altı hapis veya adli para cezası için, sanığın rızası ve kanundaki diğer koşullar varsa uygulanabilir.
- 5 yıl denetim (bazı hallerde denetimli serbestlik tedbirleri) söz konusu olabilir.
- HAGB adli sicile sabıka olarak yansımaz; kişi hakkında peşinen suçlu muamelesi yapılamaz.
5) Yargılamanın Yenilenmesi (Olağanüstü Yol)
- Kesinleşmiş kararlara karşı istisnaî koşullarda başvurulabilir; somut nedenler ve delillerle talep edilir.
Ceza Avukatının Görev ve Yetkileri
- Savunma ve temsil: Şüpheli/sanık ya da mağdur/katılan adına süreç yönetimi.
- Dosya ve delil: Dosya inceleme, delil sunma/talep etme, tanıkların dinlenmesini isteme.
Avukat hukuka aykırı yöntemle “delil toplama” yapamaz; ancak kanıt ve bilgi kaynaklarını toplayıp mahkemeden resmî celp/müzekkere isteminde bulunabilir. - Özgürlük tedbirleri: Tutuklama ve adli kontrol kararlarına itiraz; gözaltı sürecinde takip, cezaevi görüşmeleri.
- Hak ihlalleri: İşkence/kötü muamele iddialarının belgelenmesi, başvuruların yapılması.
- Kanun yolları: İstinaf–temyiz–karar düzeltme başvuruları.
- Suç duyuruları ve koruma tedbirlerine karşı şikâyet/itiraz süreçleri.
- Danışmanlık ve strateji: Olay örgüsünün ve delil dizisinin hukuka uygun inşası, cezada indirim nedenlerinin tespiti, etkin pişmanlık ve lehe düzenlemeler için başvurular.
Zorunlu Müdafi (Ücretsiz Avukat) Hangi Hallerde?
Aşağıdaki durumlarda Baro tarafından müdafi görevlendirilmesi zorunludur:
- Çocuk olması (18 yaş altı),
- Kendisini savunamayacak derecede malul/sağır ve dilsiz olması,
- Alt sınırı 5 yıldan fazla hapis cezası gerektiren suçlarda şüpheli/sanık hakkında soruşturma/kovuşturma yürütülmesi.
Kişi özel avukat tutarsa, baro tarafından atanan müdafiin görevi sona erer.
Aynı Dosyada Birden Fazla Avukat Olur mu? (Menfaat Çatışması)
- Şüpheli/sanık soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında birden fazla avukatla temsil edilebilir.
- İfade alma ve bazı örgüt suçları duruşmalarında fiilen en çok üç avukat hazır bulunabilir.
- Menfaat çatışması varsa aynı avukatın birden çok kişiyi temsil etmesi uygun değildir; savunmalar aynı doğrultuda ise çatışma oluşmayabilir.
Vekâletname ve Tutuklu Vekâleti
- Avukatlar vekâletname olmadan soruşturma dosyasını inceleyebilir, ancak gizlilik kararı varsa inceleme mümkün değildir.
- Kovuşturma (mahkeme) aşamasında vekâletname zorunludur.
- Tutuklu kişiler için cezaevi yakınındaki bir noter aracılığıyla cezaevinde vekâlet düzenlenebilir; noter memuru cezaevine giderek işlemi yapar.
Sık Görülen Suç Grupları ve Ceza Avukatının Rolü
- Zimmet ve Görevi Kötüye Kullanma: Kamu görevlisinin yetkisini kötüye kullanması; nitelik ve kapsamına göre ağır ceza konusu olabilir.
- Bilişim Suçları: Banka/kredi kartı suçları, sistem engelleme/bozma, kişisel verilerin hukuka aykırı kullanımı, özel hayatın ihlâli, sanal bahis vb.
- Parada Sahtecilik / Kara Para: Sahte para üretme/sürme, aklama eylemleri; teknik rapor ve uzman incelemeleri önemlidir.
- Mülkiyet ve Malvarlığı Suçları: Hırsızlık, nitelikli dolandırıcılık, yağma (gasp).
- Kişiye Karşı Suçlar: Kasten/taksirle yaralama, tehdit, hakaret, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar.
- Uyuşturucu Suçları: Kullanma, bulundurma, ticaret (ağır ceza kapsamı), örgütlü suçlar.
Neden Ceza Avukatı ile Çalışmalısınız?
- Usul hatası = hak kaybı: 7 günlük istinaf ve 15 günlük temyiz gibi katı süreler kaçırıldığında hüküm kesinleşir.
- Delil stratejisi: Delilin mükemmel sunumu ile hukuka aykırı delilin ayrıştırılması, çoğu dosyada sonucu belirler.
- Özgürlük tedbirleri: Tutuklama/adlî kontrol kararlarına zamanında ve güçlü itiraz.
- Gerçekçi beklenti: Ceza avukatı sonuç garantisi vermez; hukuki zeminde en iyi savunmayı kurar.
SSS – Ceza Avukatı Hakkında Sık Sorulan Sorular
Ceza avukatı zorunlu mu?
Genel kural: Hayır. Ancak çocuklar, kendini savunamayacak derecede malul/sağır–dilsiz olanlar ve alt sınırı 5 yıldan fazla hapis öngörülen suçlarda baro tarafından zorunlu müdafi görevlendirilir.
Ceza avukatı kesin sonuç garanti eder mi?
Hayır. Ceza yargılamasında sonucu yalnızca mahkeme belirler. Avukat en iyi savunma ve hakların korunması için çalışır; kesin beraat/sonuç taahhüdü etik ve hukuka uygun değildir.
Avukat delil toplayabilir mi?
Avukat delil ve bilgi kaynaklarını toplayıp mahkemeye sunar; hukuka aykırı yöntemlerle delil elde edemez. Gerekli hallerde mahkemeden müzekkere/celp talep eder.
Aynı davada birden fazla ceza avukatı tutabilir miyim?
Evet. Birden fazla avukatla temsil mümkündür; ifade ve bazı örgüt davalarında aynı anda en çok üç avukat hazır bulunabilir.
HAGB nedir?
2 yıl ve altı hapis veya adli para cezasında şartları varsa hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir; 5 yıl denetim süreci öngörülür ve sabıka olarak gözükmez.
İstinaf ve temyiz süreleri nedir?
Genellikle istinaf 7 gün, temyiz 15 gün. Tebliğ/tefhim tarihini izleyen gün başlar; kaçırılırsa hüküm kesinleşir.
Tutuklu yakını için vekâlet nasıl çıkar?
Cezaevi yakınındaki noter, cezaevinde vekâlet düzenleyebilir; noter memuru cezaevine giderek işlemi yapar.