Tutuklama
Ceza Muhakemesi Hukuku’nda tutukluluk konusu, ceza yargılamalarının en önemli aşamalarından biridir. Tutukluluk, şüphelinin veya sanığın, yargılaması sürecinde özgürlüğünden mahrum bırakılması anlamına gelmektedir. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) uyarınca, tutukluluk kararı, yargılama sürecinde sanığın kaçma, delilleri yok etme veya değiştirme, suç işlemeye devam etme, tanıkları etkileme veya kaçırma, toplumda infial uyandırma gibi bir takım gerekçelerin varlığı halinde verilmektedir.
Tutukluluk, şüpheli veya sanığın özgürlük hakkına yapılan bir müdahaledir ve bu nedenle, ancak kanunun öngördüğü koşulların varlığı halinde ve hakim tarafından karar verilerek uygulanabilir. CMK’nın 100. maddesinde belirtilen koşullar, tutuklama kararının verilebilmesi için zorunlu olan koşulları oluşturmaktadır. Bu koşullar şunlardır:
- Şüphelinin veya sanığın kaçma şüphesi bulunması
- Şüphelinin veya sanığın delilleri yok etme veya değiştirme şüphesi bulunması
- Şüphelinin veya sanığın suç işlemeye devam etme şüphesi bulunması
- Şüphelinin veya sanığın tanıkları etkileme veya kaçırma şüphesi bulunması
- Şüphelinin veya sanığın toplumda infial uyandırma şüphesi bulunması
CMK’nın 101. maddesi uyarınca, tutuklama kararı, ancak somut olayın özelliklerine ve şüphelinin veya sanığın durumuna göre, tutuklamaya alternatif tedbirlerin yetersiz kaldığı durumlarda verilebilir.
Tutukluluk kararı, hakim tarafından verilir ve karar, bir tutuklama sebebinin varlığına dayanarak verilir. Tutuklama kararına karşı, şüpheli veya sanık, itiraz hakkına sahiptir. İtiraz, tutuklama kararının verildiği mahkeme tarafından karara bağlanır. Tutukluluk, yargılama sürecinin başından sonuna kadar devam edebilir. Ancak CMK uyarınca, tutukluluk hallerinin süresi de belli sınırlar içerisinde tutulmaktadır.
CMK’nın 102. maddesinde, tutukluluğun süresi belirtilmiştir. Buna göre, tutuklama kararı, hâkim tarafından verilir verilmez, tutuklu olan şüpheli veya sanığın durumunu inceleyen ilk 24 saat içinde, savcının talebi üzerine hakim tarafından yeniden değerlendirilir. Hakim, yeniden değerlendirme sonucunda tutukluluğun devamına karar verebilir veya tutukluluğun sona erdirilmesine karar verebilir. Tutuklama kararının devamına karar verilmesi halinde, CMK’nın 104. maddesi uyarınca, tutukluluk hallerinin süresi, soruşturma aşamasında en fazla 6 ay, kovuşturma aşamasında ise en fazla 2 yıldır.
Ancak, özel durumlarda tutukluluğun süresi, CMK’nın 105. maddesi uyarınca uzatılabilir. Bu durumda, tutukluluğun süresi, soruşturma aşamasında en fazla 1 yıl, kovuşturma aşamasında ise en fazla 3 yıla kadar uzatılabilir. Tutukluluğun süresinin uzatılması kararı, hakim tarafından verilir ve her defasında yeniden değerlendirilir.
Tutukluluk kararı, şüpheli veya sanık açısından, özgürlük hakkının ciddi bir müdahalesi olduğundan, CMK’nın 109. maddesi uyarınca, tutuklu olan kişi, tutukluluğun gerekçelerini ve tutukluluğun sona erdirilmesi için hangi şartların sağlanması gerektiğini öğrenme hakkına sahiptir. Tutuklu kişi, ayrıca, CMK’nın 111. maddesi uyarınca, tutukluluğu sonlandırmak için bir başvuruda bulunabilir. Başvuru, hakim tarafından karara bağlanır.
Tutukluluk kararının verilmesi, şüpheli veya sanık açısından zorlu bir süreç olabilir. Bu nedenle, tutukluluk kararı verilmeden önce, şüpheli veya sanık avukatı tarafından gerekli önlemler alınmalıdır. Özellikle, tutuklama sebepleriyle ilgili kanıtların toplanması ve delillerin incelenmesi gerekmektedir. Bu şekilde, tutuklama kararının gerekçelerine karşı etkili bir savunma yapılabilir ve tutukluluk süresi en aza indirilebilir.